Earth, Wind & Fire
Het groene geheim van Langeveld Building
Studeren in en om een houten boomhut. Het klinkt opmerkelijk, maar voor zo’n 3.000 studenten in Rotterdam is het dagelijkse realiteit. Om precies te zijn bij de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) in Langeveld Building. Het multifunctionele onderwijsgebouw is een van de meest duurzame universiteitsgebouwen in Nederland en beschikt over een BREEAM-NL Outstanding oplevercertifcaat.
Nog even terug naar de boomhut, die is niet te missen, midden in het atrium van het gebouw. Architect Paul de Ruiter had een natuurlijke studieomgeving voor ogen, waar de studenten op een prettige manier kunnen werken. En dat is gelukt. De boomhut bestaat uit indrukwekkende boomstammen, met een lengte van 22 meter. Die hebben niet enkel een esthetische functie: ze zijn namelijk onderdeel van de constructie. De boomstammen zijn afkomstig van Nederlandse bodem, onbehandeld en doordat ze hun natuurlijke ronde vorm hebben behouden ook nog eens extreem sterk. Daarbij is de gehele constructie losmaakbaar. Samen met studenten van de Erasmus Universiteit zijn op symbolische wijze nieuwe bomen gepland. Circulaire materialen Materiaalgebruik en circulariteit waren belangrijke thema’s bij de ontwikkeling van Langeveld Building. Met het blote oog is goed te zien dat er veel met hout is gewerkt, maar dat is slechts een fractie van de duurzaamheidsinspanningen. Op de locatie waar Langeveld Building is gebouwd stond een oude portiersloge. Daarvan zijn veel materialen hergebruikt, bijvoorbeeld de gevelpanelen. Daarnaast zijn de aluminium kozijnen voor 75 procent gerecycled, zijn de gevelpanelen hergebruikt en is de betontoeslag 30 procent. Waar mogelijk is er dan ook gekozen voor circulaire materialen. Zo is ook de dakbedekking voor 50 procent circulair. Binnen BREEAM-NL leidde dit alles niet per se tot een extreem hoge score binnen de credit MAT 1, maar Langeveld Building wist binnen vier categorieën maar liefst een 100 procent-score te behalen.
Revolutionair ventilatieprincipe Het meest opvallende is de maximale score binnen de categorie Energie. Dat resultaat is vrijwel volledig te danken aan een revolutionair natuurlijk ventilatieprincipe: het Earth, Wind & Fire-systeem (EWF). Het principe is bedacht door Ben Bronsema, waarbij het gebouw wordt gebruikt als ‘klimaatmachine’. Door op het dak van het gebouw wind te vangen, wordt verse lucht de aanvoerschacht ingeduwd. Dit proces wordt versneld door een bevochtigingssysteem bovenaan de schacht. Afgewerkte lucht wordt door middel van zonneschoorstenen in combinatie met venturi-kappen weer uit het gebouw gezogen.
Dit ventilatiesysteem gebruikt zo’n 85 procent minder energie dan een traditioneel ventilatiesysteem. Er zijn dus geen luchtbehandelingskasten nodig op het dak, waardoor dit volledig beschikbaar is voor de 434 zonnepanelen. Die combinatie maakt dat Langeveld Building volledig kan voorzien in de eigen energiebehoefte en zelfs energiepositief is. Niet voor niets werd dit unieke EWF-systeem binnen BREEAM-NL dan ook beloond met een innovatiecredit.
Maar het EWF-systeem heeft op meer aspecten invloed gehad. Binnen BREEAM-NL is de categorie Vervuiling erop gericht om de uitstoot van verbrandingstoestellen te reduceren en schade door gebruik van chemische koudemiddelen in koelsystemen te beperken. Doordat er bij Langeveld Building geen verbrandingstoestellen aanwezig zijn en er geen gebruik wordt gemaakt van chemische koudemiddel, is ook hier een 100 procent score behaald. Dit is mede te danken aan het EWF-systeem.
Dat er op de categorie Transport een score van 100 procent is, is misschien niet uniek, maar toch het vermelden waard. Met name door de gunstige ligging van het openbaar vervoer is Langeveld Building goed bereikbaar en dat zorgt voor een hoge score.
Veel materialen uit de oude portiersloge zijn hergebruikt in Langeveld Building
Management: 100 procent De vierde maximale score is voor de categorie Management. Dat is lovenswaardig, want dit bewijst dat er goed is nagedacht over een veilige en duurzame bouwplaats. Daarbij is er ook nog eens rekening gehouden met de toekomstige gebruikers: de studenten werden zelfs betrokken bij het ontwerp van het gebouw. Het projectteam heeft tot slot aantoonbaar de verantwoordelijkheid genomen om de installaties goed en efficiënt af te stellen. Dit wordt ook wel commissioning genoemd. De gebouwgebruikers beschikken hierdoor over een handleiding zodat zij het gebouw zo efficiënt mogelijk kunnen ‘gebruiken’. Groen naar binnen halen De Ruiter vond het belangrijk dat het gebouw niet alleen achter de schermen groen opereert, maar ook groen oogt. Om het gevoel van de natuur naar binnen te halen zijn er daarom bucidabomen en hangplanten geplant. Die worden bewaterd via een speciaal waterretentiesysteem dat op het dak regenwater opvangt.
Het mooie van alle inspanningen is dat het ook zijn vruchten afwerpt. Uit reacties blijkt dat zowel docenten als studenten enthousiast zijn over de nieuwe, innovatieve en duurzame studieomgeving. Het gebouw is overigens vernoemd naar hoogleraar Emancipatievraagstukken Hendrika Maria Langeveld (1926-2004) – de eerste vrouwelijke hoogleraar op de EUR, in 1969. Langeveld Building is zonder twijfel een gebouw waar ze trots op zou zijn geweest.
Foto's: Aiste Rakauskaite
Betrokken partijen: Paul de Ruiter Architects, Halmos Adviseurs, LBP Sight, Ryse, Buro Harro, Marina van Goor, Erasmus Universiteit Rotterdam, BAM Bouw en Techniek - Projecten, BAM Advies & Engineering.
