Monumentaal Groot Handelsgebouw haalt BREEAM-NL In-Use Excellent
“Terwijl we de historische elementen van het 70 jaar oude monument behouden, verduurzamen we het gebouw naar de huidige standaard”, zegt Thomas Sandlin, Head of Asset Management bij Jamestown. Samen met BREEAM-NL Expert Sander van den Berg (CFP Green Buildings) en BREEAM-NL Assessor Pim Klinkenberg (Duurzaamheidscertificering.nl) vertelt Sandlin hoe het Groot Handelsgebouw als één van de eerste Rijksmonumenten een BREEAM-NL In-Use Excellent score haalde.
Na twee keer eerder een Very Good kwalificatie te scoren, bemachtigde het Groot Handelsgebouw in 2023 een Excellent score voor het onderdeel Asset. Het bedrijfsverzamelgebouw werd in 1953 door Koningin Juliana geopend en staat symbool voor de wederopbouw. Nu huisvest het gebouw zo’n 200 huurders en is het een duurzaam icoon in Rotterdam. De duurzaamheidsprestaties werden internationaal erkend met een nominatie voor de BREEAM Awards 2024 in de categorieën Best BREEAM-NL In-Use non-residential building, BREEAM Lifecycle award en People’s Choice award. Van Very Good naar Excellent Al in 2017 was het Groot Handelsgebouw het eerste monument in Nederland met een BREEAM-NL In-Use Very Good kwalificatie. Destijds voerde Van den Berg een energiescan en BREEAM-NL scan uit, waaruit bleek dat deze score haalbaar was. “De eigenaar en beheerder hebben een enorme drive om te verduurzamen. Bij de tweede hercertificering wilden ze de stap maken van Very Good naar Excellent en er is alles aan gedaan om dat te halen. Er zijn binnen alle BREEAM-NL categorieën wel maatregelen genomen en punten behaald. Dat is voor een monumentaal pand heel sterk.” Klinkenberg benadrukt dat alle faciliteiten steeds voldoen aan de actuele eisen. “Het is echt een toonaangevend gebouw. De manier waarop wordt omgegaan met het dagelijks beheer en onderhoud is van een hoog niveau. En de locatie van het pand is natuurlijk fantastisch, zo direct naast het centraal station.” Aansluiten bij ESG-strategieën Jamestown is sinds 2019 de eigenaar van het pand. Sindsdien zijn er weer op allerlei vlakken verbeteringen doorgevoerd om te blijven verduurzamen en aan te sluiten bij de ESG-strategieën van huidige en toekomstige huurders. Sandlin noemt voorbeelden: “Meer ledverlichting, een grote fietsenstalling, efficiënter energiegebruik, de koudemiddelen zijn vervangen door een duurzaam alternatief en warmtepompen, en er zijn meer mogelijkheden voor afvalscheiding.” Van den Berg vult aan: “4 afvalstromen scheiden is het minimum, hier zijn het er wel 7 of 8.”
De voormalige verhoogde laad- en losstraat is nu een weelderige, groene ruimte voor de lokale gemeenschap
Duurzame warmte en koude Energiebesparing kan een lastige opgave zijn in een monumentaal pand. Toch heeft het Groot Handelsgebouw hierin een grote slag geslagen. Van den Berg: “Triple glas en zonnepanelen kun je niet plaatsen vanwege veranderingen in het aanzicht. Ook de isolatie wordt niet optimaal, omdat daarvoor aanpassingen in de schil nodig zijn. Het vele glas maakt het een mooi, open pand, maar het veroorzaakt ook warmteverlies. Ondanks de beperkingen is hier gekeken naar wat er wel kan en dat levert die hoge score op.”
De koudemiddelen zijn vervangen door een duurzaam alternatief en efficiënte warmtepompen. “Het was een flinke investering qua tijd en geld en we moesten weloverwogen keuzes maken om te voldoen aan de eisen die aan het monument worden gesteld. Het levert wel een enorme energiebesparing op. Met zulke verbeteringen maken we het gebouw klaar voor de volgende 70 jaar”, legt Sandlin uit. Van den Berg benadrukt het belang van deze maatregel: het is goed voor 5% van de totale BREEAM-NL score.
Het Groot Handelsgebouw heeft inmiddels energielabel A. “Dat is best uitzonderlijk voor een monumentaal pand”, zegt Klinkenberg. “Duurzame warmte en koude gaat ze goed af. De grootte van het gebouw en de vele huurders maken energiebesparing extra complex. Met tussenmeters, extra monitoring en terugkoppeling aan de huurders zijn verdere verbeteringen te halen.” Toegankelijk voor iedereen Met 7 kilometer aan brede gangen, veel liften en een goede indeling is het gebouw toegankelijk voor iedereen. Sinds kort is ook het bijbehorende Maaskant Park toegankelijk voor alle Rotterdammers. “De voormalige verhoogde laad- en losstraat hebben we een nieuwe bestemming gegeven. Het is nu een weelderige, groene ruimte voor de lokale gemeenschap. Dat is essentieel voor de gezondheid van mensen en helpt om hittestress in de stad te verminderen”, legt Sandlin uit. De BREEAM-NL Expert en Assessor vinden de groene buitenruimtes erg uitnodigend en zien de voordelen voor bezoekers. Met extra ecologische voorzieningen, zoals nestkasten, zouden het park en de daktuin nog meer kunnen bijdragen aan biodiversiteit, denkt Van den Berg.
Overzicht bewaken is grootste uitdaging Een monumentaal gebouw met deze omvang verduurzamen gaat niet vanzelf. Het gaat ook gepaard met grote uitdagingen. De grootste? Overzicht bewaken, vindt Klinkenberg. “Bij iedere credit moet je het hele gebouw meenemen in de validatie. Je kan je niet blindstaren op een verdieping of afdeling. De omvang van het gebouw zorgt dat je nog aandachtiger je werk doet. Daarom heb je als BREEAM-NL Assessor baat bij een extra gestructureerde verslaglegging en een uitgebreide audit. De lastige situaties heb ik samen met Sander van den Berg bekeken. Als BREEAM-NL Expert kon hij mij tijdens de rondgang vertellen hoe hij bepaalde zaken had verwerkt in de assessmenttool. Bij de beoordeling van een groot, complex gebouw helpt het als het assessment al klaarstaat als de BREEAM-NL Assessor langskomt en dat er een routekaart is voor de rondgang. Zo kun je gedetailleerd alle maatregelen en veranderingen ter plekke bekijken en zien dat het voldoet.”
En hoe ga je om met alle verschillende functies en huurders?, vraagt Van den Berg zich af. “Het gebouw is heel flexibel. De indeling, temperatuur, van alles kan worden aangepast aan de wensen van de huurders en gebruikers. Daarom is het belangrijk om algemene afspraken over duurzaamheid te maken in het Programma van Eisen of het huurdersreglement.” Voor de categorie Gezondheid moeten gebouwgebruikers ook veel zelf kunnen bedienen, vult Klinkenberg aan. “Maar in zo’n enorm gebouw is er altijd wel een muur of instelling te vinden die niet kan worden aangepast. Tegelijkertijd maken al die verschillende gebruikers en functies deze certificering juist een toffe uitdaging. Dan wordt er ook meer van je verwacht als BREEAM-NL Assessor.” Historische waarde en moderne upgrade Sandlin ervaart ook dat de balans vinden tussen eisen aan de monumentenstatus, de constructie, financiering en duurzaamheid, uitdagingen met zich meebrengt. “Het vergt nauwe samenwerking met verschillende teams en de gemeente Rotterdam. We zijn het aan de inwoners verplicht om dit symbool van de wederopbouw in goede staat te behouden. Het geeft veel voldoening om het gebouw te upgraden naar moderne standaarden en de nodige duurzaamheidsmaatregelen door te voeren, terwijl we de historische waarde in acht houden.”
