Het belang van CO₂-reductie in de gebouwde omgeving
Met een kans van 66% om de 1,5 gradendoel van Parijs te halen kon de wereld begin 2020 nog 400 gigaton CO₂ uitstoten. Dit slinkt snel. Zo snel, dat we in vrijwel alle scenario's de 1,5 graden opwarming tussen 2030 en 2035 overschrijden. Op 20 maart 2023 presenteerde het IPCC, het onafhankelijke panel van klimaatwetenschappers van de Verenigde Naties, het synthese-rapport van een drieluik aan klimaatrapportages om overheden te informeren voor het vormgeven van klimaatbeleid. In deze rapporten, op basis van de analyse van meer dan 14.000 wetenschappelijke publicaties, stelt het IPCC dat het onomstootbaar vaststaat dat menselijke activiteit klimaatverandering veroorzaakt, waardoor in Nederland extreem weer inclusief extreme hittegolven, hevige regenval en hevige droogte meer frequent en meer ernstig plaatsvindt. Daarbij is klimaatverandering in elke regio op de wereld reeds zichtbaar. De wetenschappers maken het heel duidelijk voor ons; elke ton aan CO₂-uitstoot voegt toe aan de opwarming van de aarde. En elke 0,1 graad opwarming telt.
Materiaalgebonden
Materiaalgebonden emissies zijn alle emissies die worden uitgestoten in het bouwproces, onder andere door de winning van grondstoffen, transport, bouw en sloop.
Operationeel
Operationele emissies zijn de emissies van het werkelijk energiegebruik van de gebouwde omgeving. Zoals uitgewerkt in het thema Paris Proof in het Deltaplan Duurzame Renovatie.
Whole life carbon
Materiaalgebonden emissies + operationele emissies. De totale CO₂-uitstoot van de gebouwde omgeving.
Wereldwijde beweging
We zien sinds kort dat – meer dan ooit – de particuliere sector de omvang van het probleem begrijpt - en handelt! Vanuit de Verenigde Naties loopt de Race-to-Zero campagne, met als doel het halveren van de uitstoot in 2030 - en dan door naar netto nul uitstoot in uiterlijk 2050.
Ook Europa doet een bijdrage. Het Europese Fit-for-55 is een omvangrijk plan van Europa om de klimaatdoelstellingen te behalen. Zo werken we op verschillende fronten aan de uitstoot waar we in de bouwsector verantwoordelijk voor zijn, bijvoorbeeld door een aanscherping van het ETS-systeem voor de industrie, scherpere eisen in de EPBD met betrekking op energie in de bouwsector, en stimulering van financiering door de EU Taxonomie. Ook de rapportageverplichtingen die in de Fit-for-55 zitten zoals de CSRD zorgt voor transparantie van organisaties.
Het wordt kortom gezien en breed gedragen. Door hoeveel ogen precies en hoe breed exact, dat is helaas niet meetbaar – maar het is er duidelijk, het wordt steeds meer. En dat is bemoedigend.
Scherpere regelgeving
Kritische kanttekening is wel dat we die groei nog het minst zien bij nationale overheden. Ook in Nederland gaat dit maar moeizaam, als het aankomt op concrete daden bij de woorden. Zo moeten maatregelen om het -55% doel uit de EU Green Deal voor 2030 nog omgezet worden in Nederlandse regelgeving. De recente Klimaat en Energie Verkenning (KEV) van PBL, liet onlangs zien dat de afspraken voor de gebouwde omgeving nog niet concreet genoeg zijn. Actie, actie, actie…, weet je nog?
Voor welk scenario gaan wij?
Er is echter nog hoop. Volgens de wetenschappers kunnen we de toekomstige opwarming beperken binnen de komende decennia. En wel, als we nu snel, diep, radicaal en blijvend de uitstoot van broeikasgassen weten te reduceren en er voor 2050 een wereldwijde net zero uitstoot is. Alleen dan is het zeer aannemelijk dat we de opwarming van de aarde nog goed onder de 2 graden Celsius kunnen houden. Omdat de gebouwde omgeving verantwoordelijk is voor 40% van deze uitstoot, heeft de bouw- en vastgoedsector een belangrijke rol te spelen in het terugdringen van de wereldwijde CO₂-uitstoot.
Het klimaat dat wij en onze (klein)kinderen zullen meemaken in de toekomst, is afhankelijk van onze beslissingen in het hier en nu!
Het IPCC rapport: voor welk scenario ga jij?
Samen naar een duurzaam gebouwde omgeving zonder CO₂-uitstoot met de Whole Life Carbon visie: een Paris Proof gebouwde omgeving
De bouwsector staat voor een grote verduurzamingsopgave: het drastisch reduceren van de CO₂-uitstoot. De gebouwde omgeving is verantwoordelijk voor 40% van de gehele Nederlandse CO₂-uitstoot. Veel aandacht in de opgave gaat vooral uit naar het reduceren van de zogenoemde gebruiksgebonden CO₂-uitstoot. Dat wil zeggen, de uitstoot die ontstaat door het gebruik van de gebouwen, het verwarmen, koelen, het gebruik van apparaten, computers, liften, installaties en ga zo maar door. Die uitstoot vormt ook het grootste gedeelte van de impact: 29% van de totale uitstoot in Nederland.
De verduurzamingsopgave in de gebouwde omgeving gaat echter verder dan alleen het reduceren van CO₂ in de gebruiksfase. Ook het bouwproces en het materiaalgebruik veroorzaken CO₂-uitstoot . Om deze uitstoot mee te nemen is een nieuw perspectief nodig op hoe de bouwsector verduurzaamt. We noemen dat de Whole Life Carbon aanpak. Deze aanpak is nodig om ook die substantiële 11% van de totale Nederlandse CO₂-uitstoot terug te brengen.
De materiaalgebonden en operationele uitstoot komen in verschillende fases van de levensduur van een gebouw tot uiting.
Het reduceren van operationele uitstoot: de route naar een Paris Proof gebouwde omgeving
Het reduceren van operationele emissies is uitgewerkt in het Paris Proof thema in het Deltaplan Duurzame Renovatie. Samen naar een Paris Proof gebouwde omgeving in 2040. Dat is de ambitie van het Deltaplan Duurzame Renovatie van DGBC. Dit betekent dat het energieverbruik van de gebouwde omgeving met twee derde omlaag moet ten opzichte van het huidige gemiddelde. De aanname hierbij is dat in 2040 een derde van de huidige energievraag uit CO₂-neutrale bronnen beschikbaar is.
De volgende stap: neem materiaalgebonden uitstoot mee in de weg naar een Paris Proof gebouwde omgeving
Om te renoveren naar een Paris Proof gebouwde omgeving moet er in bestaande gebouwen niet alleen twee derde van het huidige energieverbruik worden gereduceerd, maar er moet ook rekening gehouden worden met de materiaalgebonden emissies die hieraan verbonden zijn. De renovatieopgave die hier uit volgt heeft als gevolg dat er ook nieuwe producten en/of materialen worden toegevoegd. Hiervoor is een integrale benadering nodig, ook wel een Whole Life Carbon methodiek, waarbij zowel rekening wordt gehouden met materiaalgebonden als operationele emissies.
#BuildingLife
Sinds eind 2020 heef het #BuildingLife programma in Europa vorm gekregen. In dit programma heeft WorldGBC tien Europese Green Building Councils, Kroatië, Finland, Frankrijk, Duitsland, Ierland, Italië, Nederland, Polen, Spanje en het VK bijeengeroepen om klimaatactie in de gebouwde omgeving te stimuleren. Hier zijn in 2023 Hongarije en Tsjechië aan toegevoegd. Dit wordt gedaan onder de noemer #BuildingLife, een Europese samenwerking waarin aandacht wordt gevraagd voor de Whole Life Carbon aanpak.
Roadmaps deelnemende landen
Ook de andere deelnemende landen hebben inmiddels hun roadmap opgeleverd, afhankelijk van de locale context. Deze zijn te vinden via de WorldGBC via onderstaande link.
Nederlandse #BuildingLife ambassadeurs
DGBC werkt voor deze opgave samen met een groep actieve Ambassadeurs die belangrijke functies bekleden in organisaties over de gehele bouwkolom, Samen bespreken we het juiste proces om nieuwe partijen aan te sluiten, onderwerpen te bediscussiëren en de weg naar een CO₂-neutrale bouwkolom verder uit te werken.
