Er verrijzen steeds meer bedrijfsterreinen en logistieke panden in Nederland. De sector maakt de laatste jaren een explosieve groei door, mede door de sterke toename van het online winkelen. Uit de marktanalyse van commercieel vastgoedadviseur Savills (2020) blijkt dat er sprake is van een enorme schaalvergroting, met nieuwe extra grote bedrijfshallen en distributiecentra die alsmaar meer vierkante meters grond beslaan.

Die schaalvergroting knelt. Tegenstanders zien de logistieke centra als horizonvervuiling, terwijl voorstanders pluspunten noemen zoals economische ontwikkeling en werkgelegenheid. Terugvallen op centraal, landelijk beleid kan niet. Dat is er namelijk niet. Daardoor blijven vragen onbeantwoord, zoals waar wel en waar juist niet gebouwd kan worden? Moeten de distributiecentra per regio geclusterd of juist verdeeld worden? Allemaal vragen waar ook het College van Rijksadviseurs mee aan de slag ging in 2019. De Rijksbouwmeester kwam tot de conclusie dat er nauwelijks centrale sturing is bij deze ‘verdozing’ van het landschap. Vreemd, want Nederland is een belangrijk distributieland en biedt als logistieke hotspot een aantrekkelijk investeringsklimaat. Zelfs zo aantrekkelijk dat een groot deel van de logistieke vastgoedprojecten bestaat uit speculatieve ontwikkeling. Het hoge rendement trekt veel buitenlandse investeerders aan (zie Hoofdstuk 2; Marktanalyse). Nauwelijks regelgeving Inmiddels werken er regio’s aan beleid voor het ontwikkelen van logistieke centra. De gebouwen die daar worden gebouwd, moeten uiteraard aan het Bouwbesluit voldoen. Net als de panden die er al staan ooit aan dat Bouwbesluit hebben voldaan. Opnieuw knelt het: er is nauwelijks beleid om die nieuwe gebouwen duurzaam te maken. Want behalve de eisen uit het Bouwbesluit is er ten aanzien van energiebesparing nauwelijks regelgeving voor de logistieke sector. Vooral de oudere gebouwen (van voor 1992) zijn niet energiezuinig omdat toen geen of zeer minimale isolatiewaarden werden geëist. En voor nieuwe bedrijfshallen is er nog steeds geen verplichte energieprestatie in de vorm van de EPG (Energieprestatie Gebouwen) of een energielabelplicht, zoals voor de kantoren. En ook in de BENG-regelgeving (Bijna Energie-Neutrale Gebouwen) blijven industriële en logistieke gebouwen buiten schot. Het resultaat is te zien in het aantal logistieke panden dat geen label heeft, bijna twee derde. En van de gebouwen die wel een energielabel hebben, scoort slechts de helft A of beter. Waarschijnlijk gebaseerd op het kantoorgebouw in of aan het logistieke deel.

Hoewel er dus nauwelijks een ‘stok’ is om de logistieke sector tot energiebesparing aan te zetten, zijn er veel aanknopingspunten. De sector heeft een groot potentieel aan energiebesparing. In de Verkenning van de Utiliteitsbouw (2017) schat ECN het totale energiegebruik van bedrijfshallen op 64 petajoule (PJ) per jaar. Dat is zo’n 2% van de Nederlandse energievraag.

Toch zijn er ook positieve ontwikkelingen in de sector. Er worden veel nieuwe logistieke panden en distributiecentra met het duurzaamheidslabel BREEAM-NL gecertificeerd, veelal om in aanmerking te komen voor de investeringsaftrek uit de MIA-Vamil-regeling. Voor bestaande bedrijfsgebouwen geldt alleen de Wet Milieubeheer en de lijst met Erkende Maatregelen met een maximale terugverdientijd van vijf jaar (zie ook Klimaatakkoord en regelgeving).

Voeg daar de toenemende urgentie rond klimaatverandering aan toe, en het groeiende besef dat ook de logistieke sector moet verduurzamen, is te verklaren. Onder eigenaren en huurders is hier veel aandacht voor en steeds vaker besluiten beleggers en ontwikkelaars in duurzaam vastgoed te investeren. Inspelend op deze ontwikkeling heeft een groep van koplopers uit de sector zich verenigd in de Werkgroep Logistiek van het Deltaplan Duurzame Renovatie. Dat Deltaplan is een initiatief van Dutch Green Building Council (DGBC) en is opgestart om in het kader van het Klimaatakkoord een versnelling te realiseren in de verduurzaming van bestaande gebouwen. Nederland heeft zich voorgenomen de CO₂-emissies voor 2030 halveren, ten opzichte van 1990, en heeft als doel gesteld om in 2050 zo goed als CO₂-neutraal te worden. De gebouwde omgeving is verantwoordelijk voor ruim een derde van de CO₂-uitstoot en hierin heeft de utiliteitsbouw een belangrijk aandeel. Binnen die gebouwde sector hebben bedrijfshallen, waar de logistiek onder valt, dan weer een groot aandeel in het energiegebruik.