Architect Paul de Ruiter
Duurzaam ontwerpen sinds 1992: van klimaatgevels tot houten loods
“Iedereen zegt altijd: wat was jij er vroeg bij. Dan zeg ik: wat zijn jullie er laat bij”, lacht architect Paul de Ruiter die in 1992 zijn promotie 'The Chameleon Skin' startte met de hypothese dat gebouwen energie moeten produceren in plaats van consumeren. De Ruiter is sindsdien bezig met duurzaamheid. Ook is hij al jaren nauw betrokken bij Dutch Green Building Council. Zo was hij een van de eersten die een gebouw met BREEAM-NL certificeerde en maakte hij deel uit van het algemeen bestuur. Tegenwoordig is hij lid van de Raad van Advies. De toonaangevende architect neemt ons mee door drie decennia duurzaam ontwerpen en innoveren.
“Begin jaren 90 was het al evident dat de manier waarop we bouwen en leven niet houdbaar is op de lange termijn. Een gebouw moet mooi zijn, maar ook verantwoord omgaan met energie, materiaal en ecologie, anders is het geen mooi gebouw meer. Regeneratief vind ik een heel mooi woord: hoe kun je meer dan goed doen? Met een gebouw dat meer energie oplevert dan gebruikt, bijvoorbeeld. Het gaat erom dat je een fijne plek maakt voor mensen door zo min mogelijk schade toe te brengen aan de planeet. Dat was en is mijn drijfveer”, vertelt De Ruiter. Met die duurzame oplossingen wil hij bewijzen dat het wel kan. “Tegen zijn is nodig om mensen wakker te schudden, maar voor zijn en iets gaan doen is de beste manier om vooruit te komen.”
Villa Deys, Rhenen
Een duurzame villa waarbij op alle mogelijke manieren houten gevels zijn toegepast die bewegen op de zon. “Het was een van mijn eerste gebouwen. Om mijn ideeën in de praktijk te brengen werd ik mijn eigen projectontwikkelaar en koos ik een opdrachtgever die een heel duurzaam gebouw wilde hebben. 25 jaar later zijn het groene dak en het hout nog steeds goed. De begroeide villa gaat mooi op in het landschap en de zuidgevel beweegt als de huid van een kameleon.”
Rijkswaterstaat Zeeland, Middelburg
Het energiezuinige gebouw van Rijkswaterstaat Zeeland heeft als een van de eersten een WKO-installatie in de bodem. “Dit was niet eerder toegepast in een overheidsgebouw. Daarnaast was er veel aandacht voor inval van natuurlijk daglicht zonder dat dit tot oververhitting leidt. Door toepassing van betonkernactivering in de vloer kon het verlaagde plafond komen te vervallen. Lamellen hoog in de gevel reflecteren daglicht diep in de ruimte, terwijl andere lamellen voor het zichtraam warmte blokkeren.”
Bouwblok Amsterdam Nieuw West
Een brede school met daarop gestapelde sociale woningbouw in Amsterdam. “De groene gevel leverde een hele discussie op met de gemeente, die wilde het eigenlijk niet: 'wie gaat het dan onderhouden, van wie is de grond?' We kregen het toch voor elkaar en nu stimuleert de gemeente groene gevels. Deze groene gevel heeft een vriendelijke uitstraling, is goed voor de ecologie en in de winter komt de houten structuur er weer doorheen. Het is ook fool proof, je kan er geen graffiti op spuiten.”
TransPort | Hoofdkantoor Transavia en Martinair, Schiphol-Oost
“Halverwege de bouw werd BREEAM-NL geïntroduceerd. Als een van de eersten haalden we een certificaat. Je kan natuurlijk wel zeggen dat je een duurzaam gebouw maakt, maar met BREEAM-NL moet je van tevoren een ambitie vastleggen in het ontwerp en bewijzen dat je dit ook hebt uitgevoerd.” Het energieneutrale kantoor beschikt onder andere over een grijswatersysteem, klimaatgevel, zonnepanelen, WKO in de bodem en sedum dak. In de parkeergarage groeien bomen door het plafond naar de binnenplaats.
Ruby Emma Hotel, Amsterdam
Een energieneutraal hotel met een klimaatgevel die beweegt op basis van het gebruik. “Als je weggaat uit de kamer, gaan de elektra, luchtbehandeling, verwarming en koeling uit. De gevel sluit. Zo blijft de temperatuur in het gebouw constant en wordt ruim 70 procent minder energie gebruikt. Als je binnenkomt gaat het luik open. Dit is ook een ‘Chameleon Skin’. Daarnaast sluiten we zoveel mogelijk kringlopen: energie, water, afval en circulaire materialen. Het beton voor het skelet is via urban mining verkregen uit een gesloopt gebouw in Amsterdam. De gevel is gemaakt van gerecycled materiaal. Regenwater vangen we op voor toiletspoeling en frituurvet uit de keuken wordt gebruikt voor biobrandstof. Op de 22ste verdieping staat een kas voor voedselproductie. Vissen in aquaponics worden gevoerd met plantafval en visafval vormt weer een voedingsbodem voor de planten.”
Biosintrum, Oosterwolde
“Het BREEAM-NL Outstanding gecertificeerde Biosintrum was onze kans om een biobased gebouw te maken. Het gebouw is opgebouwd uit Nederlands hout en geïsoleerd met lokaal geteelde vlas. De stopcontacten van aardappelzetmeel komen uit de 3D printer en het beton in de fundering is gewapend met olifantsgras. Om het gebouw verder circulair te maken zijn de meeste verbindingen losmaakbaar, alles kan dus ooit weer uit elkaar en is geschikt voor hergebruik.”
Hive | Unilever Foods Innovation Centre op de campus van Wageningen Universiteit
Met een BREEAM-NL Outstanding score van 93,2% is Hive het meest duurzame laboratoriumgebouw van Nederland. “Die score was moeilijk te halen, maar de opdrachtgever wilde het graag en we gingen samen met de aannemer aan de slag. Energieneutraal was vanzelfsprekend, maar materiaalgebruik was best een puzzel. We dachten op alle mogelijke manieren na over circulariteit, waar materialen vandaan komen en hoe we gerecyclede grondstoffen konden gebruiken.”
Het Polderblok, Amsterdam
“We wonnen een prijsvraag voor een woongebouw met de meest groene gevel. We ontwikkelden een speciaal beplantingssysteem met extra diepe bakken aarde, waardoor klimplanten groeien alsof ze in de volle grond staan. Regenwater vangen we op in het zogenaamde polderdak, een 40 centimeter diep bassin met water dat in een cascade door de plantenbakken naar beneden wordt geleid. In de toekomst is het gebouw geheel gehuld in een groene huid.”
Forteiland Pampus
Het eerste fossielvrije en zelfvoorzienende UNESCO werelderfgoed in Nederland. “Er gaat geen waterleiding of elektriciteitskabel naar het forteiland, dus het is op alle mogelijke manieren zelfvoorzienend. Het vroegere kolenveld maakt plaats voor een zonneveld en de windmolens zijn teruggeplaatst op hun originele plek. Water filteren we met speciale technieken tot drinkwater. In de aarden wal rondom het fort wordt groente verbouwd.”
HAVEP, Goirle
“Havep wilde het 150 jaar oude pand vernieuwen en klaarmaken voor de komende 150 jaar. De opdracht was om een circulair en biobased kantoor en opslagloodsen te realiseren. Normaal worden loodsen gemaakt van staal, maar deze loodsen en het kantoor bouwden we met hout. Er zijn veel gerecyclede materialen toegepast uit donorgebouwen, waaronder hun eigen oude pand.”
Langeveld Building, Erasmus universiteit Rotterdam
Een BREEAM-NL Outstanding gecertificeerd onderwijsgebouw van Erasmus Universiteit. “Powered by nature: de kracht van de wind en zon vormen de basis voor het ventilatiesysteem. Dit systeem zorgt op een natuurlijke manier voor verse lucht en bespaart 85 procent energie. Het gebouw is ook zo veel mogelijk circulair. 22 meter hoge boomstammen uit Apeldoorn maken deel uit van de constructie. Normaal zaag je het hout in een vierkant of rechthoek om eraan te kunnen rekenen. Maar de ronde stam is veel sterker dan een gezaagde balk en bleek toepasbaar in zijn geheel.”
