Port of Amsterdam
'Duurzaamheid zit in onze genen'
Foto: Jesse Kraal
Dat het werken met BREEAM-NL slechts een klein onderdeel is van een uitgebreide duurzaamheidsstrategie maakt Stefan Bakker (Projectleider en -ontwikkelaar) direct duidelijk, nadat hij de complimenten in ontvangst neemt voor de vier BREEAM-NL-sterren voor het nieuwe Nautisch Coördinatiecentrum van Port of Amsterdam. En zelfs dit specifieke gebouw is onderdeel van een bredere aanpak voegt hij toe. Het maakt hem niet minder trots. Want het is overduidelijk dat het nieuwe groene kantoor symbool staat voor hetgeen waar het havenbedrijf zich hard voor maakt: het verduurzamen van het totale Amsterdamse havengebied.
Maar niet alleen op het gebied van duurzaamheid is dit gebouw gewaardeerd, want onlangs werd het gebouw ook uitgeroepen tot Kantoorgebouw van het jaar 2021. Een Award die werd uitgereikt door Architectenweb. “En hier waren we niet alleen trots, maar vooral verrast. Want het gebouw is nooit ontworpen met de visie om mee te dingen in een landelijke verkiezing voor architectuur. Sterker nog; het gebouw moest vooral functioneel zijn, duurzaam en passen bij de 24uurs operatie van onze divisie Havenmeester. Onze architect (WRK Architecten) heeft dit vanaf het eerste uur goed begrepen en samen met de gebruikers hebben we het ontworpen en ontwikkeld. En het winnen van deze prijs? Nou dat was met recht een bekroning voor het gehele team “ spreekt Bakker met een grote glimlach uit.
In die ruim 2400 hectare vaste land waarop het Nautisch Coördinatiecentrum is gebouwd, valt het eigenlijk nauwelijks op. En dat was ook exact de bedoeling. Het is typisch zo’n pand dat opgaat in de omgeving. Maar wie beter kijkt, wordt geconfronteerd met de ene na de andere duurzame ontwikkeling. Het pand aan de Capriweg 34 is onder meer gebouwd met veel oog voor circulariteit en functionaliteit. “Over dertig jaar wil je – als het nodig is – dit pand gemakkelijk uit elkaar kunnen halen”, legt Bakker uit. “Met een schroevendraaier kun je eigenlijk het gehele gebouw demonteren.”
Voor de constructie is er gekozen voor een hybride model, bestaande uit een betonnen fundatie en een stalen hoofddraagconstructie, maar de rest is allemaal houtbouw. Voor de buitenruimte hebben oude meerpalen een nieuw leven gekregen als windschermen, het hout dat over was op de bouwplaats is verwerkt tot een keukenelement en vleermuiskasten en veel van het gebruikte hout, is afkomstig uit productie bossen. Zonder hout had dit pand niet bestaan. Maar waarom nou juist zoveel hout?
Foto: Stefan Bakker
Bakker blijkt niet geheel verrassend een groot voorstander van houtbouw. “De eerste gebouwen ter wereld zijn er ook mee gebouwd. Het is gewoon een bijzonder duurzaam bouwmateriaal. Want het productiebos is in relatief korte tijd weer terug gegroeid. Ook in het gebouw zelf voert hout de boventoon, maar doordat we dat minimaal behandeld hebben, kan ook dat materiaal in toekomst eenvoudig en opnieuw hoogwaardig worden ingezet.”
Maar er zijn in zijn ogen meer redenen om met hout te bouwen. “Het casco stond er in slechts drie weken”, vervolgt hij. “En ook voor de uiteindelijke gebruiker biedt het voordelen. In een gebouw waar 24/7 mensen werken wil je niet dat de muren opwarmen, iets dat met steen en beton veel meer gebeurt.”
En daar snijdt hij gelijk een ander belangrijk thema aan. Het welzijn van de gebruiker. Want, dat is volgens Bakker een van de belangrijkste zaken om in de ontwerpfase al rekening mee te houden. “We bouwen zo’n pand voor de mensen die erin werken, 24 uur per dag en 7 dagen per week. Onder alle omstandigheden.” En dus is er vanaf het eerste uur rekening gehouden met de wensen van die gebruiker. Naast dat het gebouw dus adaptief reageert op de warmte, is er slim nagedacht over de positie van ramen, geluid(demping), (dag)licht, een gezond binnenklimaat en een slimme indeling waardoor logische looproutes ontstaan. En doordat er dag en nacht gewerkt wordt is door de gebruiker ook de verlichting eenvoudig aan te passen. “Het moet een fijne werkplek zijn, waar mensen zich thuis voelen. Ook voor ons collega’s die vanaf de vaartuigen komen, in soms barre weersomstandigheden.”
Over dertig jaar wil je – als het nodig is – dit pand gemakkelijk uit elkaar kunnen halen
Ook daar speelt hout weer een rol in. “Het zorgt voor een huiselijk gevoel”, aldus Bakker. Tel daar de bijzondere glaspartij met oriëntatie op het water op en je creëert een speciale dynamiek die je wilt hebben als Havenbedrijf.
Op de vraag of ook de omgeving erop vooruitgegaan is met de bouw van het kantoor is hij stellig. “Hiervoor was het een parkeerplaats met drie bomen. Nu staat er een duurzaam pand, met onder meer vleermuizenkasten en veel groen in en rondom het gebouw.” Aan oog voor de natuur dus geen gebrek. En de wetten van de natuur worden ook optimaal benut. Zo wordt er regenwater opgevangen in een speciale ondergrondse tank, waarmee de toiletten worden doorgespoeld en de planten besproeid.
Maar wat nog meer impact maakt, is het gesloten bodemenergiesysteem, waarmee het pand op een efficiënte manier wordt verwarmd en gekoeld. Dit leidt ook nog eens tot een flinke vermindering van CO2-uitstoot. En de energie die het gebouw verbruikt is opgewekt door de aanwezige zonnepanelen aan de gevel en op het dak. Daarmee voorziet het gebouw volledig zijn eigen energiebehoefte. Alle noeste arbeid die bij de realisatie van het pand kwamen kijken, wordt nu dus beloond met een BREEAM-NL Excellent oplevercertificaat. Op de vraag wat voor rol BREEAM-NL speelde in het bouwproces laat Bakker weten: “BREEAM-NL leidt in mijn ogen niet tot meer verduurzaming, maar wel tot meer bewustwording. Het is een onafhankelijk instrument dat duurzaamheid meetbaar maakt en dat helpt het havenbedrijf in het onderstrepen van haar duurzame missie. Duurzaamheid zit in onze genen. En daar willen wij iedereen die in het havengebied komt of werkt de mogelijkheden van laten zien.”
Foto: Stefan bakker
Isolda Strom en Jos Schild (RHDHV), BREEAM-NL Assessor
“We hebben het project met meerdere assessoren gevalideerd en dat gaf geregeld stof tot discussie. Het project heeft een vooruitstrevend circulair ontwerp en dat vraagt om creativiteit tussen ontwerpteam en BREEAM-NL Assessor, om alle duurzame initiatieven beloond te krijgen (zoals bijvoorbeeld het gebruik van een warmtepomp en de spuiventilatie middels een gevelluik). Het ontwerp is intrinsiek en een ‘controlesysteem’ als BREEAM-NL zou daar dan weinig aan toe hoeven te voegen. Toch zien we in de praktijk dat deze “checks and balances” wel degelijk meerwaarde bieden. Sterker nog; het heeft tot nieuwe inzichten en verbeteringen geleid (zoals bijvoorbeeld het toepassen van betere filters voor de luchtbehandeling). Aan de andere kant zien we dat het vooruitstrevende, circulaire bouwen met hout niet in alle opzichten nog wordt beloond, zoals bijvoorbeeld de herbruikbaarheid in een volgende levensfase. Ondanks de diverse uitdagingen is het eindresultaat een aantoonbaar duurzaam gebouw dat volkomen terecht de score Excellent heeft behaald”.
Foto: Leonard Faustle
Roy Hendriks (Noorman), Expert
“Als BREEAM-NL Expert ben je vanaf het begin tot het einde betrokken bij het ontwerp en fungeer je letterlijk als spin in het web tussen alle ontwerpende en later uitvoerende partijen. Hierin moet je continu borgen dat aan de gestelde BREEAM-NL kaders wordt voldaan. Als Expert met een bouwfysisch hart is het soms moeilijk om te sturen op louter creditcriteria. Dat is denk ik ook de kracht van het ontwerpteam en later het uitvoerende team geweest: alle maatregelen die nodig zijn om een score van vier sterren te behalen moeten daadwerkelijk een positieve bijdrage leveren aan het gebouw, in het comfort of op de omgeving. Dat resulteerde soms in wrijving met de eisen uit de BRL, maar uiteindelijk zijn we er altijd uitgekomen en is er een mooi, comfortabel en duurzaam gebouw gerealiseerd. Zowel op het gebied van duurzaamheid, als in gebruik”.
Foto: Leonard Faustle
Stefan Bakker (Port of Amsterdam), Projectleider en -ontwikkelaar
“Een BREEAM-NL Excellent certificaat, de Award voor het Kantoorgebouw van het jaar 2021, een goedlopend ontwerp- en bouwteam en bovenal tevreden collega’s die hier 24 uur per en 7 dagen in de week werken. Volgens mij voldoende om te concluderen dat de realisatie van het Nautisch Coördinatiecentrum voor Port of Amsterdam een succes is”.
Foto: Leonard Faustle
