Wet van Goodhart

"Laatst las ik over de enorme rattenplaag in Hanoi in 1902. Om het aantal ratten te verminderen, bedacht men een plan. Iedereen die een rat had gedood, kon een beloning krijgen. Het inleveren van de staart leverde elke inwoner een beloning op. Helaas zorgde dit niet voor een enorme afname van het aantal ratten. Wel leidde het tot een enorme toename van het aantal ratten zonder staart.

Dit is een voorbeeld van de wet van Goodhart. In 1975 stelde Charles Goodhart: “Wanneer een maatstaf het doel wordt, dan is de maatstaf niet meer effectief”. In dit geval is de maatstaf de staart van de rat. Voor de rattenjagers in Hanoi was niet het verminderen van het aantal ratten, maar het verkrijgen van zoveel mogelijk staarten het doel geworden.

Dit principe is bij BREEAM-NL natuurlijk ook heel relevant. Het is belangrijk om de juiste eisen en criteria te stellen, zodat projecten een bepaald doel behalen. Om deze reden worden meestal prestatie-eisen voorgeschreven. Bijvoorbeeld hoeveel verse lucht er in een ruimte nodig is. Door dit als een meetbare prestatie te omschrijven, draagt BREEAM-NL bij aan voldoende verse lucht en een gezond binnenklimaat. Daar hebben de gebouwgebruikers baat bij.

Daarnaast zijn er een aantal onderwerpen in BREEAM-NL waarbij het doel is om het proces te veranderen. Bijvoorbeeld om keuzes voor duurzame materialen onderdeel te maken van het ontwerpproces. In BREEAM-NL Nieuwbouw en Renovatie 2014 is een materialisatierapport vereist. Dit leidde tot veel nagenoeg gelijke rapporten voor vergelijkbare projecten, waarbij sterke twijfels zijn of dit het ontwerpproces heeft veranderd. Deze maatstaf leidde niet tot het gewenste doel.

Om dit doel wel te behalen, staat in BREEAM-NL Nieuwbouw 2020 de eis dat een project laat zien dat er op verschillende momenten projectspecifieke materiaalafwegingen hebben plaatsgevonden. Hierbij is het nodig om veel informatie uit verschillende momenten van het ontwerp- en bouwproces aan te leveren. Dit zijn geen specifieke BREEAM-NL rapportages, maar juist notulen en berekeningen die zijn gemaakt om te bepalen waar de materialisatie duurzamer kan. Dit vergt een behoorlijke administratie, maar hiermee beloon je wel het juist gedrag.

In plaats van ratten zonder staarten (eenmaal een rapport opstellen) willen we minder ratten (duurzame materiaalafwegingen in het ontwerpproces). Dat vergt aanpassing in gedrag ten opzichte van wat we gewend zijn, maar leidt op lange termijn tot nieuwe inzichten en betere projecten."

Rudy van der Helm, manager Ontwikkeling en Beheer