Starters creëren eigen woonomgeving met de Torteltuin
Foto's: Lin Woldendorp
We laten zien hoe het anders kan.
Eva Zweers
Anoniem wonen in een flat tegen torenhoge huren staat haaks op het ideaalbeeld van ‘de Tortels’. Zesentwintig Amsterdamse starters verenigen zich in wooncoöperatie de Torteltuin als groen, sociaal en betaalbaar alternatief in de huidige woningmarkt.
“Dat doen we niet door te demonsteren, we laten zien hoe het anders kan”, benadrukt bestuurslid Eva Zweers. Voorzitter en procesbegeleider Tobias Servaas motiveert: “Collectief wonen is voor mij heel belangrijk, maar het is niet makkelijk om zo’n plek te vinden. Met de Torteltuin creëren we die zelf.”
Sociale permacultuur
“De grootste zoektocht was hoe je de groep organiseert”, aldus Zweers. Servaas beaamt dat: “Iedereen gaat anders het proces in. Dat willen we niet plat slaan door op één manier te werken, we zetten juist ieders kracht en kwaliteit in voor het geheel.” De Torteltuin brengt principes uit de sociale permacultuur in de praktijk. ‘Complexe ecosystemen dienen als voorbeeld voor het ontwerpen van de menselijke leefomgeving. Een permacultuur is zelfredzaam en zeer divers, waarbij de natuurlijke eigenschappen van ieder element worden ingezet om het ecosysteem te laten bloeien.’ De organisatiestructuur gaat uit van vertrouwen, verbinding en relaties in plaats van hiërarchie. De groep is onderverdeeld in domeinen. Iedereen krijgt ruimte om te doen waar hij of zij energie van krijgt. “Maar het gaat niet altijd over welk tomatenplantje je voor de deur wil. Die romantiek is er nu wel vanaf, we zijn volop bezig met zaken als wetgeving, technische en financiële vraagstukken. We zoeken naar de balans tussen grote dromen en praktische, minder leuke taken om het project te realiseren”, zegt Zweers.
Servaas: “Binnen alle domeinen moeten we veel beslissingen nemen. Dat kan niet met de hele groep. Daarom werken we met een sociocratisch besluitmodel. Als niemand bezwaar heeft, nemen we een definitief besluit. Als iemand met goede tegenargumenten komt, gaan we het gesprek aan.” Zweers schetst een voorbeeld: “Vanuit het bouwdomein presenteren we nieuwe ontwikkelingen en stellen we concrete vragen aan de hele groep tijdens de maandelijkse ‘torteldagen’. De uitkomsten nemen we mee in overleg met onze architect Natrufied.”
Bouwen aan en voor omgeving
Het voorlopig ontwerp is bijna afgerond. Om door te kunnen naar de volgende fase lanceert de Torteltuin een eenmalige inzamelactie. Servaas vertelt enthousiast hoe hun leefomgeving vorm krijgt: “De workshops met de architect waren heel leuk. Zo bepaalden we samen de sfeer en uitstraling van het gebouw.” Zweers vult aan: “Dat gaat over vormen, structuren, kleur- en materiaalgebruik, maar ook over gebouwfuncties en hoe we omgaan met groene en sociale duurzaamheid.” De natuur terugbrengen in de stad is een persoonlijk doel voor Zweers: “De Torteltuin is straks onderdeel van de omgeving en een habitat voor bedreigde diersoorten. We ontwerpen de verlichting bijvoorbeeld zo dat voorbijvliegende vogels er geen last van hebben. Daarnaast gaan we bouwmaterialen hergebruiken en maken we slim gebruik van natuurlijke elementen als zon en water. Dat bespaart onnodige technische ingrepen.”
Openheid is ook een sleutelwoord. Zweers: “We stimuleren ontmoeting binnen het gebouw én verbinding met de buurt. Er zijn allerlei gemeenschappelijke ruimtes en buurtbewoners krijgen een eigen ingang naar voorzieningen.” Servaas noemt voorbeelden: “Misschien een buurtwinkel, voedseltuin, podium voor activiteiten of werkplaats om gereedschap te lenen.” Zweers vult aan: “Het leven in en om het gebouw biedt veel rijkdom, op economisch en sociaal vlak. De kracht van het delen bespaart geld en ruimte. Dat is een enorme meerwaarde vergeleken met hoe de gemiddelde Nederlander nu woont.”
Het proces ernaartoe is niet voor iedereen weggelegd. “Het vergt veel tijd en energie om je te verdiepen in alle regels en technische zaken”, zegt Servaas. “Zelf hadden we veel baat bij de gedeelde kennis en ervaring van wooncoöperaties die al verder waren, zoals De Warren en De Nieuwe Meent. Straks staat de Torteltuin en hebben we huurinkomsten waar we geen winst over mogen maken. In de statuten staat dat we dan geld geven aan startende wooncoöperaties”, vervolgt hij. “We denken nu al na over een soort starterspakket. Het is een heel gelaagd en intensief proces. Je schudt het niet zomaar uit je mouw, maar we willen helpen om deze woonvorm toegankelijker te maken voor anderen. Wonen is een basisrecht en gaat iedereen aan”, besluit Zweers.
Diverse gemeenschap
De Torteltuin bestaat straks uit veertig wooneenheden. Dertig procent is sociale huur, de rest is middenhuur. De Tortels willen geen monocultuur. De woningen zijn niet alleen geschikt voor alleenstaanden en jonge stellen die nu lid zijn van de wooncoöperatie, maar ook voor gezinnen. De groep is nog redelijk homogeen, maar het streven is een diverse gemeenschap. Bijvoorbeeld door de samenwerking met initiatieven voor asielzoekers met een verblijfsstatus. Mensen die net een verblijfsvergunning hebben, worden lid en gaan in de Torteltuin wonen.
