Struikroven: bomen en planten redden van de sloop
Straks is er soep, maar nu nog even doorgaan: scheppen, spitten, snoeien, wortels doorsteken, uitgraven. Vele handen maken in de Eindhovense wijk Hemelrijken licht werk bij het struikroven, in de letterlijke zin van dat woord. De mensen hier doen niets crimineels, er is een reddingsoperatie gaande.
Een team van buurtbewoners en vrijwilligers is samen aan de slag om struiken, boompjes, planten, hoe verwilderd ze ook zijn, te redden van de sloop. Dat groen komt uit 133 nabijgelegen tuinen van verlaten huurwoningen die tegen de vlakte gaan om plaats te maken voor nieuwbouw. Met een brede lach is struikroof-initiator Bernice Kamphuis bezig met ‘haar’ project. “Nee, het is hún project”, corrigeert ze, met een gebaar naar de buurtbewoners.
Veel mensen uit de buurt hebben van deze speciale actie gehoord of gelezen in de folder, die ze in de brievenbus kregen. Ook stond in het huis-aan-huisblad een interview met Kamphuis. En het ging van mond tot mond. Dus zijn ze hier, sommigen “met onze kinderen, keileuk” om gezellig samen te graven en mooie struiken gratis mee te nemen naar hun eigen tuin. “Niet alles gaat mee, want er staat zoveel moois, dat kan ik echt niet allemaal kwijt”, zegt een van de struikrovers. Uit de eigen tuin verdwijnen in elk geval nog meer tegels, zodat er plek is voor de groene aanwinsten die voor verkoeling gaan zorgen.
Andere omwonenden zijn wel enthousiast, maar hebben niets nodig en komen gewoon even kijken uit nieuwsgierigheid en voor een praatje. Alles dat niet verdwijnt naar andere voor- of achtertuinen, gaat naar een ‘groen-opvang’: de Roverstuin, een lapje grond dat door de gemeente Eindhoven tijdelijk ter beschikking is gesteld.
Heel Nederland
Kamphuis is de drijvende kracht achter het struikroven, dat de laatste drie jaar uit de hand is gelopen van lokaal initiatief tot de landelijk opererende Stichting Struikroven. Samen met voltijdskracht Annelous Fleuren is ze nu actief met in heel Nederland 40 lokale zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) in diverse rollen, zoals groene doeners, kwartiermakers en buurtmakers om dit soort projecten in al die renovatie en sloopbuurten op te zetten en uit te voeren.
Deze struikroofdag begon vanochtend vroeg met de komst van een grote verzameling graaf- en snoeimateriaal: van spades tot takkenscharen en ook kleine schepjes voor de kinderen. Tuinhandschoenen zijn er in alle soorten en maten. “Is dit M? O nee, het is S, waar vind ik een maatje groter?”, vraagt een van de buurtbewoners aan niemand in het bijzonder. Het is een heel gepuzzel voor iedereen de goeie maat gevonden heeft. Anderen hebben deze puzzel overgeslagen en zijn met blote handen al driftig aan het spitten en stuiten op dikke wortels. “Een bijl erbij?” oppert een omstander.
Alles is voorbereid en gepland; één van de lokale krachten leidt deze operatie. Auto’s rijden af en aan. De ene struikrover is wat deskundiger dan de ander en ze geven elkaar beplantingsadvies, “deze moet in de schaduw!”, of “die heeft volle zon nodig, laat ‘m tegen je gevel opklimmen”.
Versnipperaar
“Het begon met m’n eigen tuin. In 2014 werd een groot deel van onze buurt gesloopt. Wij woonden daar toen net, in een huis met een totaal betegelde achtertuin. Om alle verlaten woningen stonden bouwhekken, maar daarachter zag ik heel veel mooi, volwassen groen staan.” Met toestemming van de corporatie mocht Kamphuis uitgraven wat ze mooi vond. “Een paar dagen later was onze tuin prachtig groen en nog steeds bloeit elk jaar de rododendron - en de druiven zijn ook heerlijk.”
“In de jaren daarna besefte ik dat dit overal in Nederland moet spelen, bij alle renovaties en gemeentelijke projecten, bijvoorbeeld bij vervanging van het riool. Er staat zoveel mooi, volwassen groen; bomen van 40 jaar oud, struiken van 30 jaar - en het gaat meestal zó de versnipperaar in. Eeuwig zonde!”
Echte ontmoeting
Bij het opleveren van de vernieuwde en nieuwe woningen in haar wijk in 2018, pakte Kamphuis - van beroep buurtwerker in energietransitieprojecten het grootser aan. Ze mobiliseerde oude en nieuwe buurtbewoners, organiseerde medewerking van de corporatie én ze prikte een speciale dag zodat mensen elkaar ook echt zouden ontmoeten, terwijl ze planten uitwisselden, tegels weghaalden en hun kale nieuwbouwtuinen samen een nieuwe aanblik gaven. “Dat was een supergave dag. Eigenlijk wist ik toen al, toen we na afloop een biertje dronken met elkaar, dat ik er een stichting van moest maken. Maar ja, waar haal je de tijd vandaan? Een dik jaar later kwam corona en opeens had ik tijd genoeg om een website te maken en de schouders eronder te zetten.”
Zakelijk vastgoed
Het initiatief heeft geleid tot projecten door heel Nederland, van kleine Brabantse kernen tot zakelijk vastgoed, met professionele partijen - voor Kamphuis een nieuwe wereld. “Financiële belangen spelen flink mee. Als struikrovers geven we een offerte af, gevolgd door stevige onderhandelingen. Vaak krijgen we maar een dag, terwijl er vijf nodig zijn om al het groen te redden. Maar gelukkig spelen bij die zakelijke opdrachtgevers steeds vaker ook de Sustainable Development Goals mee. Dat is goed nieuws, want Struikroven draagt bij aan acht van de zeventien doelen. Het maakt me niet veel uit of struikroven ‘een van de vinkjes van de lijst’ is bij een aanbesteding. Als het maar gebeurt.”
Circulair en structureel
Het liefst wil Kamphuis af van het ad hoc-karakter: “Ik wil niet van het ene struikroofproject naar het andere struikroofproject blijven gaan. Het circulair toepassen van groen moet een vaste plek krijgen in projecten, daarom sluiten we Roverspacten af, zoals met bouwer Heijmans, waar zij struikroven als vast element in hun bouwprocessen implementeren. Er is al zó veel waardevol, volwassen groen. Daarmee kunnen we de hele vergroeningsopgave van Nederland circulair én sociaal uitvoeren.”
Het struikroven was ook vandaag weer een race tegen de klok. “Deels is dat bewust, dan hebben we met z’n allen de volle aandacht voor het roven. Het is superleuk om te doen, je leert elkaar kennen, het is goed voor je contacten in je buurt. Aan het eind van zo’n dag heb ik wel eens spierpijn in m’n kaken van het lachen”, vertelt ze enthousiast.
Sommige buurtbewoners rijden vandaag uiteindelijk wel vier keer heen en weer met een aanhanger vol geroofd groen. Op naar een nieuwe plek om daar verder te groeien.
